20. yüzyılın ortalarında, uzay sektörüne dair ciddi gelişmeler gördük. Uzaya gidebilen roketler inşa ettik. Farklı denemelerde bulunduk. Yörüngemize uydular yerleştirdik. Ay’a insan gönderdik. Tüm bu gelişmeler, insanlığın uzaya dair tecrübelerinin ve bilgisinin gelişmesini sağladı.
20. yüzyılda tüm bu gelişmeler, devlete bağlı kurumlar tarafından gerçekleştiriliyordu. Bu sayede yüksek bütçeler karşılanabiliyor ve ülke çıkarları bir motivasyon haline gelebiliyordu. Ancak bu yöntem, sürdürülebilir bir model değildi. Uzaya gitmek için milyarlarca dolar harcanıyordu. Karşılığında ise ekonomik anlamda neredeyse hiçbir şey alınamıyordu. Uzaya dair elde edilen bilgiler, ekonomik bir gelir sağlayamıyordu. Diğer yandan, bu çalışmaları devletin gerçekleştiriyor olması bazı bürokrasi adımlarının da ortaya çıkmasını sağlıyordu. Böylelikle uzay çalışmalarında ciddi yavaşlamalar oluyordu. Bu projelerden gelir elde edilememesi, yavaşlık ve projelerin devlet tarafından fonlanması, yani vatandaşlardan toplanan paralarla fonlanması üzerine uzay çalışmaları sürekliliğini koruyamadı. Birkaç ülkenin üstünlüklerini kanıtlama çabası olarak tarihte yerini aldı. Ancak günümüzde uzay sektöründe ciddi değişiklikler gerçekleşmiş durumda. Uzay sektörünün sürekli olarak gelişimini sağlayacak ortamı hazırlayacak değişiklikler.
Uzay Sektöründeki Değişiklikler
Uzay sektöründeki en büyük değişiklik, uzay çalışmalarını devlet yerine özel şirketlerin yönetmeye başlamış olması oldu. Günümüzde, 20. yüzyılın aksine uzay çalışmalarını devletler değil şirketler yönetiyor. Bunun sağladı çeşitli ve çok önemli avantajlar var.
Özel sektör, uzay çalışmalarından gelir elde etmede ciddi anlamda başarılı olmayı başardı. Özel bir şirket olan Space X’in geliştirmiş olduğu roketler tekrar kullanılabilen roketler. Böylelikle giderler ciddi anlamda azaltılmış durumda. Bununla birlikte, az maliyetlerin bir sonucu olarak yörüngeye uydu yerleştirmek gibi görevlerde ön plana çıkmayı başarıyor. Bu sayede şirket, kendisine sürdürülebilir bir ekonomik yapı oluşturmayı başarmış. Ekonomik bağımsızlığı ve yeterliliğini kazanmış olan şirket, kendi çalışmalarını sürdürme ve geliştirme fırsatı da yakalamış durumda. Bu sayede uzaya dair çok daha yüksek hedefler konulabiliyor ve uzay hakkında çalışmalar sürekli olarak devam ediyor.
Space X, çalışmalarını kendi başına sürdürüyor olsa da, aslında o kadar da yalnız değil. Şirket son yıllarda uzaya en çok fırlatmalar yapan isimler arasında yer alıyor. Bu fırlatmalar için Amerika’ya ait olan uzay roketi fırlatma rampalarını kullanıyor. Dolayısıyla çalışmalarını her ne kadar kendi çabalarıyla yürütüyor olsa da, üzerinde çalıştıkları topraklardan bağımsız kalamıyorlar. Ancak son aylarda, bağımsızlıklarını daha da arttırmak üzere kendilerine ait bir bölge satın aldılar. Bu bölge Teksas’ın güneyinde, Meksika sınırına yakın bir noktada konumlanıyor. Burada şirket kendi fırlatma rampalarına sahip olacak. Ancak bu durum da, şirketin dilediği gibi fırlatmalar yapabilmesinin önünü açmıyor. Space X hala, prototip deneme fırlatmaları da dahil olmak üzere tüm fırlatmalar için FAA’den izin almak zorunda.
FAA Nedir?
FAA, Federal Aviation Administration, Federal Havacılık Dairesi anlamına geliyor. Burası, Amerika Birleşik Devletleri’nin Ulaştırma Bakanlığına bağlı bir kuruluş. Görevi ABD hava sahası içindeki uçuşları denetlemek. ABD hava sahası içerisinde yapılacak olan tüm uçuşlarda FAA’den izin alınması gerekiyor. Buna tabii ki de Space X’in roketleri de dahil. Uzay sektörünün özel şirketlere kaymasıyla birlikte devlet içerisindeki bürokrasiden ve yavaşlamadan büyük oranda kurtulunmuş olunsa da, bu tarz izinler hala sorun çıkaracak engeller haline gelebiliyorlar.
Space X’in İhtiyaç Duyduğu İzin
Space X günümüzde, Starship’in prototipleri üzerinde çalışıyor. Prototiplerin fırlatmaları için de, FAA’den izin alınmasına ihtiyaç var. Bu izni almadan fırlatmanın yapılması durumunda ciddi cezaların kesilmesi mümkün. Space X, dokuzuncu prototip denemesine kadar gelmiş durumda. Ancak dokuzuncu prototipin fırlatmaları için FAA’den sürpriz kararlar çıkmaya başladı. FAA, Space X’e izin vermek istemedi. Önemli bir gerekçe gösterilmediği halde, alınamayan izinden dolayı Starship’in SN – 9 prototipi günlerce rampada bekledi. Aslında Space X’in, Teksas’ın güneyi gibi ücra bir köşede rampa kurmasının, rahat izin alabilmesini sağlayacağı düşünülebilir. Çünkü burada hava etkinliği oldukça düşük seviyede. Ancak izin beklentileri buna rağmen gelmedi ve Space X bekletildi.
Space X’in Tepkisi
Space X için zaman oldukça önemli. Şirket büyük hedefleri kısa süre içerisinde başarmayı hedefliyor. 2022’de Mars’a ve 2023’te Ay’a gitmeyi hedefliyorlar. Starship roketlerini 2026 yılında insanlı şekilde Mars’a göndermeyi hedefliyorlar. Henüz prototip aşamasında olan bir roketin bu kadar kısa süreler içerisinde böyle büyük hedefleri başarabilmesi oldukça zor. Bunun için durmaksızın çalışmak gerek. Bunu başarabilmek adına da gerekli olan tüm izinlerin aksatılmadan alınması şart. Ancak FAA’den zaman zaman izin gelmemesi, şirketin programlarını bozuyor.
Starship SN – 9 prototipinden sonra, SN – 10 prototipi fırlatılacak. Ancak SN – 9 prototipinin fırlatılması için izin alınamadığında şirket, beklemekten çok daha fazlasını yaptı. SN – 10 prototipini yanda bulunan fırlatma rampasına yerleştirerek SN – 10 üzerindeki çalışmalarına devam etti. Zaten SN – 9 fırlatıldıktan sonra aynı noktada SN – 10 fırlatılacaktı. Bir roketin oraya yerleştirilmesi birkaç gün kadar zaman aldığı için, SN – 9 için izin beklenirken SN – 10 rampaya yerleştirilmiş olundu. İki roketin yan yana fırlatmaya hazır şekilde görüntülenmesi, Space X’in yavaş işleyen bürokrasiye ve devletin kontrol isteğine dair baskısına bir tepki olarak yorumlandı. SN – 9 için sonunda izin alınmış ve fırlatma gerçekleştirilmiş olsa da, akıllarda hazır olarak bekleyen roketlerin görüntüsü kaldı.
Özel sektör bu şekilde çalışıyor. Burada hız oldukça önemli. Boşa harcanacak bir saniyeyi dahi bulmak mümkün değil. Çünkü buna gerek yok. Beklemek, ağırdan almak için sebep yok. Ancak bu şekilde ciddi bir hıza ulaşılarak geliştirmeler kısa süre içerisinde tamamlanabilir. Uzay sektöründe yapılacak çok iş bulunuyor. Uzayın derinliklerinde bulunacak daha çok şey bulunuyor. Eski, kısıtlayıcı ve baskıcı bakış açısından kurtulmak, modern dünyanın önde gelen ihtiyaçları arasında bulunuyor. Gelecekte baskıcı ve gerici güçler karşısında roket gibi dimdik duran beyinler varlığını başarıyla sürdürecek.
